PREHİSTORYA ANA BİLİM DALI

Genel Bilgiler

Genel
Prehistorya Anabilim Dalı, ülkemizde tarihöncesi dönem arkeolojisi üzerinde uzmanlaşmış yalnızca iki akademik birimden biridir. Bu nedenle,bir yanda ülkemizin gerek duyduğu nitelikli kadroların oluşturulması, çeşitli alanlarda uzmanların yetiştirilmesi, öte yanda da bilimsel araştırmalar gerçekleştirerek bunların yayınlanması için yoğun bir çalışma sürdürülmesi gerekmiştir. Tarihöncesi dönemi ilgilendiren tüm konular ilgi alanı içine girmesine karşılık, çalışmaların ağırlığı özellikle Neolitik (Yeni Taş Devri) olarak bilinen tarım ve hayvancılığa dayalı köy yaşantısının ortaya çıkarak yaygınlaşma süreci ile ilgili olarak sürdürmektedir.



Tarihçe
Prehistorya Anabilim Dalı, Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü'nün, uygarlığın, yazının kullanımından önceki en eski dönemlerinin arkeolojik yöntemler ile incelenmesi amacı ile 1950 yılında Prof. Dr. Halet Çambel ile Prof. Dr. Kurt Bittel tarafından, o dönemdeki adı ile "Prehistorya Kürsüsü" olarak kurulmuştur. Kurulduğu yıldan itibaren, ülkemizin tarihöncesi kültürlerinin ortaya çıkartılması için yoğun bir arazi programı uygulanmış, ilk kuruluş döneminde İstanbul Fikirtepe, Kırşehir Hashoyük, Adana Karatepe-Aslantaş, Eskişehir Pişmişkale gibi kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Prehistorya'nın bağımsız diploma vermeye başladığı 1961 yılından itibaren, arkeolojik kazıların yanı sıra, ülkemizde, planlamaya yönelik kültür envanteri çalışmaları ağırlık kazanmış, bu bağlamda, Devlet Planlama Teşkilatı ile Çukurova Gelişme Projesi, Siirt-Diyarbakır-Urfa bölgeleri, Keban, Karakaya, Atatürk Baraj Gölü Alanları, Trakya-Marmara bölgesi, Ceyhan-Arslantaş Baraj Gölü Alanı, Orta Anadolu Aksaray-Niğde, Kastamonu, Birecik-Suruç kültür envanteri çalışmaları gerçekleştirilmiştir.
Bu çalışmaların yanı sıra Urfa Biris Mezarlığı, Söğüttarlası, Diyarbakır Çayönü ve Griki Haciyan, Elazığ Tepecik ve Tülintepe, Malatya Değirmentepe, Adana Kumkale, Domuztepe, Aksaray Aşıklı, Edirne Hoca Çeşme, İstanbul Pendik ve Yarımburgaz, Kırklareli Tilkiburnu ve Taşlıcabayır, Tekirdağ Toptepe kazıları gerçekleştirilmiştir.

Kurulduğu yıldan itibaren, Prehistorya Anabilim Dalı, gerek eğitim programında, gerekse araştırma alanlarının seçiminde, bilim dünyasındaki gelişmeleri izleyerek, kültür tarihine çağdaş bir bakış açısı ile yaklaşmayı, en yeni yöntemlerin ülkemize kazandırılarak uygulanmasını sağlamayı, ilke olarak kabul etmiş ve günümüze kadar sürdürmüştür. Bu bağlamda çok sayıda uluslararası proje oluşturulmuş, arkeoloji ile ilgili çeşitli alanlarda tanınmış uzman ve bilim insanlarının çalışmalara ve eğitim sürecini katılımı sağlanmıştır. Bu bağlamda, J.Mellaart, R.J. Braidwood, A.Jelineck gibi alanlarında öncü olan bilim insanlarının eğitim sürecinde yer almaları sağlanmış, ayrıca eğitim süreci çağrılı konuşmacılar ile desteklenmiştir.

Prehistorya Kürsüsü'nün ilk başkanlığını Prof. Dr. Halet Çambel yaptıktan sonra, sırası ile Prof. Dr. Ufuk Esin ve Prof. Dr. Mehmet Özdoğan bu görevi üstlenmişlerdir.


Projeler
Prehistorya Anabilim Dalı, ülkemize yeni açılımlar getiren bir çok projenin kuruluşunda etkin olarak yer almıştır. Bunların arasında, doğa ve fen bilim dalları ile arkeolojiyi birleştiren, TÜBİTAK, ODTÜ, Boğaziçi, Çukurova ile birlikte Arkeometri Ünitesi, ODTÜ ile birlikte, ilk önceleri Keban Projesi adı ile kurularak daha sonra TAÇDAM olarak adı değişen, kültürel varlıkların kurtarılmasına yönelik olarak Fırat ve Dicle baraj Göl Alanları'ndaki uluslararası çalışmaların eşgüdümü projesi, Chicago Üniversitesi ile birlikte Neolitik kültürlere yönelik olarak çalışmakta olan Güneydoğu Anadolu Karma Projesi, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) kapsamında Türkiye Kültür Sektörü Projesi sayılabilir. Bunların dışında, Anabilim Dalı projelerinin tümü, yurtiçi ve yurtdışı bir çok bilim kurumu ile işbirliği ve uzman değişimi vardır.

Halen Anabilim Dalımız öğretim üye ve yardımcıları tarafından yaz ayları içinde Kırklareli Höyüğü, Tekirdağ Menekşe Çatağı, Aksaray Aşıklı, Aksaray Güvercinkayası, Aksaray Tepecik-Çiftlik, Aksaray Musular, Niğde Kaletepe, Şanlıurfa Mezraa Teleilat, Şanlıurfa Akarçay Tepe, Bursa Akçalar-Aktopraklık kazı çalışmaları başta olmak üzere ülkemizin çeşitli yerlerinde araştırma projeleri, uluslararası katılım ile sürdürülmektedir.


Eğitim
Eğitim sürecinde, alet yapan insanın ilk ortaya çıkışından, yazının kullanımına kadar olan milyon yıllık süreç, bütüncül olarak ele alınmakta, Anadolu kültür tarihine özel bir yer verilmekle birlikte, başta Yakın Doğu, Balkanlar ve Avrupa olmak üzere diğer coğrafi bölgelerin gelişim süreçleri de tanıtılmaktadır. Arkeolojik kültürler kadar, doğal çevre değişimleri (jeoarkeoloji), alet teknolojisi, sanat, evrim, arkeometri, müzecilik, çizim ve röleve, bilgisayar kullanımı gibi yan alanlar ile ilgili temel eğitimin de verilmesine çalışılmaktadır.

Öğrencilerin lisansüstü düzeyde, seçtikleri çalışma alanına göre. arkeozooloji, arkeobotani, iz analizleri gibi alanlarda uzmanlık kazanması da, eğitim programının hedefleri arasındadır.

Anabilim Dalımızın Amaçları
Amaçlar

Prehistorya Anabilim Dalı, teorik derslerin yanı sıra uygulamalı eğitimi de esas olarak almaktadır. Bu bağlamda, Anabilim Dalı'na bağlı olan Prehistorya Laboratuarı'nda bulunan, Türkiye için olduğu kadar, çevre bölgeler için de çok zengin koleksiyondan yararlanılmakta, özellikle Yüksek Lisans öğrencilerinin bu koleksiyondaki malzemeler üzerinde çalışmaları sağlanmaktadır. Ayrıca anlatımlar, görsel malzeme ile desteklenmektedir. Uygulamalı yaz dönemi çalışmalarına katılmak isteyen öğrencilerin, Anabilim Dalı araştırma projeleri ile, diğer ekiplerin projelerine katılması da sağlanmaktadır.

İletişim

Tel: 0 212 455 57 00 dahili 15817 / 15818 / 15819 / 15820 / 15821 / 15822 /15823 / 15824 / 15825

E-mail:

Adres: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Ordu Caddesi, 34459 Laleli-İstanbul

PREHİSTORTA AKEDEMİK KADRO


Anabilim Dalı Başkanı
Prof. Dr. Mehmet ÖZDOGAN oda: 106 | dahili telefon: 15820 | email: mozdogan@atlas.net.tr



Öğretim Üyeleri ve Yardımcıları

Prof. Dr. Nur BALKAN-ATLI

Doç. Dr. Mihriban ÖZBASARAN oda: 109 | dahili telefon: 15823 | email: mozbasaran@tayproject.org

Doç. Dr. Sevil GÜLÇUR oda: 103 | dahili telefon: 0 212 455 57 00/15818| email: sgulcur@istanbul.edu.tr

Yrd. Doç. Dr. Erhan BIÇAKÇI oda: 101 | dahili telefon: 15819 | email: bicakci@istanbul.edu.tr

Yrd. Doç. Dr. Necmi KARUL oda: 107 | dahili telefon: 15824 | email: nkarul@istanbul.edu.tr

Okt. Dr. Savaş HARMANKAYA oda: 107 | dahili telefon: 15824 | email: sharmankaya@istanbul.edu.tr

Okt. Oğuzhan TANINDI oda: 105 | dahili telefon: 15821 | email: otanindi@tayproject.org

Uzm. Sema BAYKAN

Arş. Gör. Emre GÜLDOĞANoda: 101 | dahili telefon: 15819 | email: emrguld@yahoo.com

Arş. Gör. Semra YILDIRIM-BALCI (Görevlendirme) oda: 105 | dahili telefon: 15821 | email: semra_yildirim@yahoo.com


Arş. Gör. Çiler ALGÜL (Görevlendirme) oda: 105 | dahili telefon: 15823 | email: ciler_altinbilek@yahoo.com

Arş. Gör. Eylem ÖZDOĞAN (Görevlendirme) oda: 105 | dahili telefon: 15821 | email: eyozdogan@yahoo.com

Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı

Genel Bilgiler
1933 yılında yapılan reformla, Darülfünun'un İstanbul Üniversitesi'ne dönüşmesinden sonra, ona bağlı olarak Edebiyat Fakültesi'nin kurulmasının ardından, 1934 yılında dönemin Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey'in tavsiyesi üzerine Dr. Helmuth Theodor Bossert, Fakülteye Profesör olarak alınır ve kendisi daha sonra bir kürsü haline gelecek olan "Türk Arkeoloji Enstitüsü"Müdürlüğüne getirilir. Böylece, Önasya kültürlerinin, aslında her biri farklı bir bilim dalının çalışma sahasını teşkil eden yazıları ile dilleri ve maddi kültürleri yani arkeolojisi, bir arada ve birbirinden faydalanarak araştırılmaya ve bu konularda uzmanlaşacak bilim insanları yetiştirilmeye başlanır.
1942 yılında Edebiyat Fakültesi'nde yapılan bir değişiklik ile Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Kürsüsü kurulur ve Prof. Dr. Bossert 1959 yılına kadar yürüteceği kürsü başkanlığı görevine getirilir. Kendisi 70 yaşını doldurduğu bu yıl, aynı kürsüde ders vermek üzere emekliye ayrılır.



Prof. Dr. Bossert'in ilk öğrencilerinden biri olan Uluğ Bahadır Alkım, 1939 yılında arkeoloji lisans diploması ile kürsüden mezun olur. Prof. Dr. Bossert'in danışmanlığında "Phaistos Diski" başlıklı doktorasını tamamlayan Alkım, 1941 yılında hocasının asistanı olarak kürsüye atanır. 1945 yılında Doçentlik sınavını veren Prof. Dr. Alkım, İkinci Dünya Savaşı'nın başladığı bu yıl, ikinci kez askerlik görevi için bir yıl sürecek hizmete çağrılır. Kendisi 1960 yılında ise aynı kürsüde Profesörlüğe yükseltilir ve 1981 yılında ki vefatına kadar görev yapacağı Bölüm Başkanlığı'na getirilir. Prof. Dr. Bossert'in bir diğer asistanı da, sonradan Prehistorya Kürsüsü başkanı olacak, Halet Çambel'di. Çambel, 1940 yılında Prof. Dr. Bossert'in asistanı olarak Edebiyat Fakültesi'nde göreve başlamıştı.



1939-40 yıllarında kürsüde öğrenci olan Muhibbe Darga, "Eskiçağ'da Pencereden Bakan Kadın Motifleri" bitirme tezi ile 1943 yılında mezun olur. Darga, 1947 yılında Prof. Dr. Bossert'in idaresinde "Muwatalli'nin Veba Duaları" konulu doktorasını bitirir. 1947-59 yıllarında evlilik dolayısıyla kürsüden ayrılır. Ancak 1960 yılında tekrar asistan olarak göreve başladığı Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Kürsüsü'nde 1965'de "Eskiçağ'da Kadın" çalışmasıyla Doçent ve 1973'de Profesör olur. Kendisi 1983 yılında, ilerde değineceğimiz idari değişimden sonra, 1985'de üniversiteden ayrılana kadar yürüteceği Bölüm Başkanlığı görevine getirilir. Prof. Dr. Darga, daha sonra Türkiye'nin başka üniversitelerinde hocalık görevini yürütmüş ve halen bilimsel çalışmalarını ve arkeolojik kazılarını aktif bir şekilde sürdürmektedir.



Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nde Prof. Dr. Hans Gustav Güterbock ve Prof. Dr. Benno Landsberger'in öğrencisi olan ve mezuniyetinden sonra Eski Şark Eserleri Müzesi'nde uzman olan Mustafa Kalaç, "Babil Steli" başlıklı doktorasını Prof. Dr. Bossert'in idaresinde tamamlar. 1957 yılında Doçent olarak Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Kürsüsü'ne atanır ve profesörlüğe yükseltildiği 1964 yılında Prof. Dr. Alkım'dan sonra, Bölüm Başkanlığı görevine getirilir. Kendisi 1983 yılında emekli olur.



1958 yılında Prof. Dr. Kurt Bittel'in yönetiminde Prehistorya kürsüsünden "Anadolu'da En Eski Çağlardan Hitit Çağlarına Kadar Savunma Sistemleri" lisans tezi ile mezun olan Refik Duru, 1960 yılında Eski Önasya Dilleri ve Kültirleri Kürsüsü'ne asistan olarak atanır ve 1963'de Prof. Dr. Alkım'ın idaresinde "İslahiye Bölgesi Keramiği" başlıklı doktora çalışmasını tamamlar. 1969 yılında "Neolitik ve Kalkolitik Çağlarda Bulunmuş İnsan Figürleri"çalışması ile Doçent ve 1978'de "Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Gedikli-Karahöyük Kazısı; Mimarlık, Mezarlar ve Küçük Buluntular" çalışması ile de Profesörlüğe yükseltilir. Kendisi 1999 yılında emekliye ayrılana kadar Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı ile Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölüm Başkanlığı görevlerini yürütmüştür ve kendisi halen kazı çalışmalarına devam etmektedir.



Ali M. Dinçol öğrencisi olduğu Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümü'nde hazırladığı "Hititçe, Luwice ve Palaca'nın Karşılaştırmalı Morfolojik ve Fonolojik Özellikleri" bitirme tezi ile Diller Bölümü'nden 1968 yılında mezun olur ve 1969 yılında asistan olarak göreve başladığı Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümü'nde "Bir Hurro-Hitit Bayram Ritüeli: (h)-uwa" başlıklı doktora tezini Prof. Alkım'ın idaresinde 1972'de tamamlar ve 1976 yılında "Adana, Hatay ve İstanbul Müzeleri'nde bulunan Hitit Hiyeroglif Mühürler Corpusu" çalışması ile Doçentliğe yükseltilir.



Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümü, 1981 yılında 2547 sayılı YÖK Kanunu'yla Hititoloji ile Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalları olarak adlandırılarak, farklı bölümlerin çatısı altına konulmuştur. Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü altında Latin Dili ve Edebiyatı, Yunan Dili ve Edebiyatı Ana Bilimdalları ile Hititoloji bir araya getirilirken, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü içinde Klasik Arkeoloji, Prehistorya ve Sanat Tarihi Ana Bilimdalları ile Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi bir araya gelmiştir. Ali Dinçol, henüz Doçent olduğu bu dönemde, 1985 yılında, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölüm Başkanlığı görevine getirilir. 1988 yılında Profesörlüğe yükseltilen Ali Dinçol, bugün Hititoloji Ana Bilimdalı ve Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölüm Başkalığı görevini yürütmekte ve diğer yandan eğitim faaliyetlerine, bilimsel çalışma ve projelerine devam etmektedir.



Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Kürsüsü'nden 1963 yılında "Asur İmparatorluk Dönemi Balawat Kapıları Kabartmaları" lisans tezi ile mezun olan Önder Bilgi, 1967 ve 1972 yılları arasında burslu olarak gittiği Londra Üniversitesi'nde Prof. Dr. J. Mellart'ın danışmanlığında "Anthropomorphic Figures in Anatolia from the Neolithic to the End of the Early Bronze Age" başlıklı doktora çalışmasını gerçekleştirir. 1973'de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümü'nde asistan olarak çalışmaya başlar ve 1977'de "M.Ö. II. Binyılda Anadolu'da Bulunmuş Olan Matara Biçimli Kaplar" çalışması ile Doçent olur. Prof. Bilgi, "Metal Objects from İkiztepe" çalışması ile 1988'de Profesörlüğe yükseltildiği Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı'nda, 1999'dan beri üstlendiği Ana Bilimdalı Başkanlığı görevini yürütmekte ve halen öğretim üyeliği vazifesini ve kazı çalışmalarını yürütmektedir.



1985 yılında Turan Efe Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı'nda araştırma görevlisi olarak göreve başlamadan önce, 1977 yılında Prehistorya Kürsüsü'nden "Çayönü Tepesi Kemik Aletleri" lisans tezi ile mezun olur. 1988'de Frankfurt Johann Wolfgang-Goethe Üniversitesi'nde "Demircihüyük İlk Tunç Çağı II Çanak Çömleği" doktora çalışmasını bitirir. 1993'de Doçentliğe ve 2000 yılında Profesörlüğe yükseltilen Turan Efe, bugün aynı ana bilimdalında dersler vermeye ve kazı çalışmalarını yürütmeye devam etmektedir.



1968'de Klasik Arkeoloji ve Prehistorya Bölümü'nde "Antakya Müzesi'nde Bulunan Lahitlerin Kataloğu" lisans tezi ile mezun olan Sait Başaran, Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı'nda görev yaptığı 1976-1994 yılları arasında Eskiçağ Tarihi Ana Bilimdalı'nda "M.Ö. I. Binyılda Anadolu Maden Bölgeleri (Demir-Bakır-Kalay)"başlıklı doktorasını tamamlar. Daha sonra Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü Başkanı olur ve 2001 yılında Profesörlüğe yükseltilir. Sait Başaran bu bölümde halen dersler vermekte ve kazı çalışmalarını yürütmektedir.



1979'da Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı'ndan "İlk Tunç Çağında Anadolu'da Bulunan Kemik Eserleri" başlıklı lisans tezi ile mezun olan Gülsün Umurtak, 1984 yılında araştırma görevlisi olarak burada bilimsel faaliyetlerine başlar. 1988 yılında ise "Hitit İmparatorlıuk Çağı'nda İ-uva Ülkesi Çanak Çömleği Üzerine Bir Araştırma; Korucutepe, İmikuşağı, Pınartepe, Çınaz I, Çınaz II, Yazıkonak ve Tilenzit Höyükleri" doktora tezini Prof. Dr. Refik Duru';nun danışmanlığında gerçekleştirir. 1996 yılında Doçentliğe, 2004'de ise Profesörlüğe yükseltilen Gülsün Umurtak, halen aynı ana bilimdalında dersler vermekte ve kazı çalışmalarını yürütmektedir.



1991'de Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı'na araştırma görevlisi olarak atanan Şevket Dönmez, "Orta Anadolu Geç Demir Çağı Boya Bezekli Çanak-Çömleği" yüksek lisans çalışmasını ve 2000'de "İlk Tunç II Öncesinde Orta Karadeniz Bölgesinin Kültürel Gelişimi (İkiztepe Çanak-Çömleği ve Küçük Buluntuları Işığında)" başlıklı doktora tezini Prof. Dr. Önder Bilgi'nin danışmanlığında tamamlar. 2001 yılında Yardımcı Doçentliğe yükseltilen Şevket Dönmez, aynı ana bilimdalında görevini sürdürmektedir.


1994 yılında Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı'na öğrenci olarak kaydolan Sabahattin Ezer, 2000 yılında aynı ana bilimdalına araştırma görevlisi olarak atanır. 2001'de "Gaziantep Bölgesi'nden Çark Yapımı Bir Çanak-Çömlek Grubu" yüksek lisans çalışmasını bitirir. Murat Türkteki 2001 yılında, Deniz Sarı ve Aslıhan Yurtsever ise 2002 yılında Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Ana Bilimdalı'nda araştırma görevlisi olarak göreve başlamışlar ve 2004 yılında yüksek lisans eğitimlerini tamamlamışlardır. Halen bölüm hocalarının denetiminde doktora çalışmalarını yürütmektedirler. 2004 yılında Muğla Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümünden araştırma görevlisi Esra Gülseven görevlendirme ile geldiği Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı'nda bölüm hocalarının denetiminde doktora çalışmasını sürdürmektedir.

Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri Tarafından Yürütülen Kazılar ve Yüzey Araştırmaları



Prof.Dr.Önder Bilgi: İkiztepe Kazısı
Prof.Dr.Turan Efe: Küllüoba Kazısı

Prof.Dr.Gülsün Umurtak: Bademağacı Kazıları

Yrd.Doç.Şevket Dönmez: Akalan Yüzey Araştırması

İletişim

Tel: 0 212 455 57 00 dahili 15931 / 15932 / 15956 / 15957 / 15958 / 15959

Adres: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Ordu Caddesi, 34459 Laleli-İstanbul

Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı AKADEMİK KADRO

Anabilim Dalı Başkanı

Prof. Dr. Önder Bilgi


Öğretim Üyeleri ve Yardımcıları



Prof. Dr.Turan Efe

Prof.Dr.Gülsün Umurtak

Yard. Doç. Dr. Şevket Dönmez

Arş. Gör. Murat Türkteki

Arş. Gör. Deniz Sarı
Arş. Gör. Aslıhan Yurtsever

Arş. Gör. Esra Gülseven (Görevlendirme)